Tự doanh chứng khoán là gì? Nghiệp vụ trong các công ty môi giới

Tự doanh là nghiệp vụ thường gặp ở các công ty môi giới khi mua, bán trực tiếp các cổ phiếu của công ty. Hiểu tự doanh chứng khoán là gì giúp nhà đầu tư nâng cao kiến thức về chứng khoán và có chiến lược phù hợp. 

Tự doanh chứng khoán là gì?

Tự doanh chứng khoán là nghiệp vụ phổ biến của công ty môi giới chứng khoán, theo đó các công ty sẽ tự giao dịch chứng khoán của chính công ty. Nghiệp vụ giao dịch khối tự doanh tuân theo quy định của Luật Chứng khoán 2006. 

Các nghiệp vụ này được thực hiện tại thị trường OTC hoặc sàn giao dịch thông qua cơ chế mua/bán. Theo hình thức này, chứng khoán sẽ ở dạng bút toán ghi sổ, chứng chỉ điện tử hoặc chứng chỉ thường. Hiện chứng khoán phái sinh chưa phát triển mạnh mẽ tại thị trường Việt Nam nên các nghiệp vụ thông thường sẽ là trái phiếu, cổ phiếu, chứng chỉ quỹ.  

Mục đích tự doanh chứng khoán là gì?

Các công ty môi giới thực hiện nghiệp vụ tự doanh chứng khoán nhằm hướng đến nhiều mục đích khác nhau:

• Tạo ra lợi nhuận chênh lệch. Công ty môi giới chứng khoán là tổ chức chuyên nghiệp, có chuyên gia phân tích, nguồn lực và tài chính mạnh hơn các nhà đầu tư cá nhân bên ngoài. Nghiệp vụ tự doanh sẽ mang lại lợi nhuận trực tiếp cho chính công ty. Để tránh trục lợi và thao túng thị trường, nghiệp vụ của khối tự doanh chứng khoán phải tuân thủ chặt chẽ theo quy định Nhà nước. 
• Đảm bảo cung ứng cho thị trường. Mục đích tự doanh chứng khoán tại các công ty môi giới giúp tạo nguồn dự trữ dồi dào và tăng tính thanh khoản.. Do đó, bản thân các công ty phải tính toán, cân bằng để cung ứng kịp thời cho thị trường. 
• Điều tiết thị trường. Trong trường hợp giá cả biến động mạnh, việc tự doanh chứng khoán sẽ bình ổn và điều tiết thị trường. Việc này sẽ tuân theo sự điều phối của Hiệp Hội Chứng khoán. 

Đặc điểm giao dịch tự doanh chứng khoán

Hoạt động tự doanh trên chính nguồn vốn của công t?y có những đặc điểm sau:

• Công ty sẽ thực hiện giao dịch mua/bán dưới danh nghĩa cá nhân.
• Nghiệp vụ mang tính chất đầu cơ, phức tạp vì kết hợp nhiều công cụ phái sinh. 
• Đa phần doanh thu từ hoạt động tự doanh chứng khoán đến từ hoa hồng, phí, và có thể đạt được 100% lợi nhuận. 

Quy định đối với nghiệp vụ tự doanh chứng khoán

Nhà nước, cụ thể là Ủy bản chứng khoán có những quy định riêng về nghiệp vụ khối tự doanh để đảm bảo tính khách quan, bền vững, hạn chế rủi ro cho toàn bộ thị trường. Các công ty môi giới phải nắm vững tự doanh chứng khoán là gì để đảm bảo tuân thủ quy định pháp lý. 

• Tách biệt quản lý. Nếu công ty môi giới thực hiện cả hai nghiệp vụ môi giới và tự doanh thì phải tách biệt các quy trình nghiệp vụ, nhân sự, tài sản và nguồn vốn cho từng loại. 
• Luôn ưu tiên khách hàng. Các công ty môi giới phải đặt lợi ích của khách hàng lên hàng đầu, tránh đầu cơ thao túng, gây ảnh hưởng đến các nhà đầu tư cá nhân yếu thế. Tất cả các lệnh khách hàng sẽ được xử lý trước lệnh tự doanh. 
• Bình ổn và điều tiết thị trường. Đây là yêu cầu Nhà nước đối với hoạt động tự doanh trong các công ty chứng khoán. Trong những trường hợp cần thiết, chính Nhà Nước sẽ hỗ trợ, can thiệp để tăng tính bình ổn. 
• Tăng tính thanh khoản cho thị trường. Điều này áp dụng cho các chứng khoán mới, chưa có mặt trên thị trường giao dịch. Việc tự doanh sẽ tạo ra nhu cầu mua bán cho tất cả các bên. 

Các loại hình tự doanh trong chứng khoán là gì?

Về phân loại, nhà đầu tư có thể chia thành 6 loại hình tự doanh trong chứng khoán sau đây:

Đầu tư ngân quỹ

Tất cả công ty môi giới chứng khoán đều phải có lượng dự trữ tiền mặt, nhằm dự phòng cho nhiều trường hợp khác nhau. Ngoài ra, công ty môi giới còn dự trữ thông qua tiền gửi tiết kiệm hoặc chứng khoán ngắn hạn, đảm bảo thanh khoản tốt, sinh lời cao. 

Đầu tư chênh lệch giá

Các công ty đi theo hình thức này chủ yếu là đầu tư ngắn hạn, mua chứng khoán ở giá thấp và bán ở mức giá cao để hưởng chênh lệch lợi nhuận. 

Tự doanh đầu cơ

Các công ty sẽ chấp nhận rủi ro cao để hưởng lợi nhuận lớn. Theo đó, công ty mua số lượng lớn chứng khoán và bán ra ngay khi thị trường có biến động mạnh. 

Đầu tư tự vệ

Mục đích của việc này là tránh sự rủi ro trước diễn biến bất thường của thị trường chứng khoán. Thông thường các công ty sẽ sử dụng công cụ: future, swap, option,.. kết hợp với các hình thức đầu tư khác. 

Tự doanh tạo lập thị trường

Công ty môi giới sẽ nắm giữ lượng chứng khoán mới phát hành trong thời gian nhất định. Việc này sẽ tạo ra nhu cầu ban đầu cho thị trường, thúc đẩy giao dịch mua/bán từ các nhà đầu tư. Khi đó, công ty môi giới giữ vai trò là nhà tạo lập, thường xuyên niêm yết mức giá để tạo tâm lý phấn khởi, lạc quan cho thị trường. 

Tự doanh để nắm quyền kiểm soát

Hoạt động này nhằm thao túng hoặc kiểm soát một tổ chức nào đó. Các công ty thực hiện chiến lược này phải có đủ tiềm lực về kinh tế và nhân lực để quản lý tốt tổ chức, nhằm tối đa hóa lợi nhuận. Hình thức này thường gặp ở các doanh nghiệp làm ăn không hiệu quả, cần tái cơ cấu để phát triển và bán lại cho bên đối tác khác.

Các hình thức giao dịch tự doanh là gì?

Xét về cách thức giao dịch thì các công ty môi giới sẽ tự doanh chứng khoán theo hai hình thức sau:

• Giao dịch trực tiếp. Hoạt động tự doanh sẽ thực hiện giữa hai công ty chứng khoán hoặc các nhà đầu tư thông quan thương lượng. Hình thức này sẽ áp dụng cho chứng khoán thị trường OTC. 
• Giao dịch gián tiếp. Các công ty môi giới sẽ giao dịch với vai trò là khách hàng, tự đặt lệnh trên sàn giao dịch chứng khoán.

Sơ lược quy trình tự doanh chứng khoán

Theo quy định, các hoạt động tự doanh chứng khoán sẽ do các công ty môi giới tự tiến hành theo chiến lược riêng. Các công ty cần tuân theo quy định của Pháp Luật về giao dịch. Các bước cơ bản trong quy trình tự doanh như sau:

• Bước 1: Có chiến lược riêng dành cho hoạt động tự doanh chứng khoán. Xác định mục đích là đầu tư ngắn hạn hay dài hạn, chủ động hay thụ động cũng như ngành nghề muốn sinh lợi nhuận tốt nhất. 
• Bước 2: Phân tích tình hình hoạt động thị trường và các doanh nghiệp để tìm kiếm cơ hội đầu tư. Các công ty môi giới có thể tập trung vào thị trường lưu thông hoặc phát hành mới, thị trường niêm yết hoặc chưa. 
• Bước 3: Luôn đánh giá các cơ hội đầu tư, tham gia khi cần và rút ra để hạn chế rủi ro, đảm bảo thanh khoản cho công ty và thị trường. Dựa trên những phân tích này, công ty môi giới mới đưa ra danh sách các mã chứng khoán tiềm năng, khối lượng mua và giá cả cần đầu tư. 
• Bước 4: Thực hiện giao dịch đầu tư. Yêu cầu các hoạt động giao dịch tuân thủ đúng quy định của pháp luật về nghiệp vụ tự doanh. Thực hiện giao dịch mua/bán theo đúng quy định pháp luật về tự doanh của công ty chứng khoán. 
• Bước 5: Quản trị hoạt động đầu tư và rút vốn khi cần thiết. Các công ty môi giới sẽ luôn theo dõi diễn biến thị trường, quản lý nguồn vốn và tìm kiếm danh mục mã cổ phiếu tiềm năng khác. 

Lời kết

Mỗi công ty môi giới sẽ có chiến lược riêng để thực hiện nghiệp vụ tự doanh, mang lại lợi nhuận cao và hỗ trợ điều tiết thị trường. Hiểu cách thức tự doanh chứng khoán là gì giúp nhà đầu tư cá nhân nắm vững hơn về quy cách vận hành của thị trường và nâng cao kiến thức về đầu tư chứng khoán.